ÖZGÜR MOTOR VE GENERATÖR'e sarıma gelen motorunuza hangi işlemlerin yapıldığı ve haklı gururumuz olan kalitemizin nasıl oluştuğu aşağıda anlatılmaktadır;
1. Ön expertiz
a) Motor görsel incelemeye tabii tutulur. Gövdesinde , Kaplin, Mil , Klemens vb. yapı ve aksesuarları incelenerek durum tespiti yapılır ve bulgular kayıt edilir.
b) Kaplin veya kasnağın mil üzerindeki konumu kumpas ile ölçülerek kayıt altına alınır. Kaplin/kasnak mevcut ise çektirilerek demonte edilir. Kasnak vidalı sıkma tip ise civataları sökülerek demonte edilir. Kaplin/kasnak sıkı geçme ise varsa sabitleme civatası sökülür.
Kaplin/kasnak 120 derece açılı özel çektirme makinesi ile çektirilir. Toleransı sıkı olan kaplin/kasnak 'larda malzemeye zarar vermemek için oksijen kaynağı ile ısı uygulanarak demontaj gerçekleştirilir.
c) Müşteriden alınan bilgiye göre oluşan mevcut problem sebepleri hakkında ön fikir elde edilerek uygulanacak normal ve ileri expertiz yöntemleri belirlenir.
d) Kaplin/kasnak demonte edildikten sonra komparatör ile kaplin yeri salgısı ölçülür. Kaplin yeri salgısı standart olarak mil kaplin yeri ortasından yapılarak salgının %3-5 sınır değerinde olup olmadığı kontrol edilerek kaydedilir.
2. Demontaj
a) Kapaklar nokta ile markalandıktan sonra civataları sökülür. Varsa çektirme civataları veya levye yardımı ile kapaklar demonte edilir. Ağır kakaplar vinç yardımı ile veya hafif kapaklar el ile mil üzerine düşürmeden demonte edilerek üniversal palet üzerine konulur.
b) Rulman ve yağlama flanşları çektirmeler ile demonte edilir. sıkı toleranslar için oksijen kaynağı ile ısı uygulanır. Yağlama flanşlarında setüskür civataları varsa gevşetilir.
c) Kömürler sökülür ve ihtiyaç olması durumunda kömür hamili demonte edilir.
d) Rotor miline uygun çapta boru takılarak çift vinç yardımı ile veya tek vinç ile karşıt ağırlık oluşturarak stator içerisinde demonte edilir.
3. Expertiz
a) Kapak ve rulman toleransları ve mil ile kaplin/kasnak toleransları iç ve dış çap mikrometreleri ile ölçülerek mekanik expertiz formuna kaydedilir.
b) Sağlam olan sargıların izolasyonu megger cihazı ile ölçülür ve elektrik expertiz formuna kaydedilir. İzolasyon düşük ise enerji kabloları klemens bağlantılarından sökülür ve izolasyon düşüklüğünün nerden kaynaklandığı tespit edilir.
c) Isı ölçer ve ısıtıcıların avometre ile ölçülerek direnç kontrolleri yapılır.
d) Nüve hasarı kontrol edilir . Mümkünse sarımı yapılacak nüveye ısınma testleri yapılır.
4. Sarım Hazırlığı
a) Mevcut sargılar çektirme ve yakma yöntemi ile nüvesine zarar vermeden demonte edilir.
b) Görülen hasar veya nüvede ısınma tespit edildiğinde sarım öncesi kısmi veya komple dağıtılarak onarımı ve yalıtımı yapılır. Dağıtılan nüveler onarım sonrası preste basılarak ölçüsüne getirilerek toplanır.
c) Nüvedeki tüm yalıtım malzemeleri yakılarak temizlendikten sonra nüve ve oluk içi zımparalanarak çapaklarından arındırılır ve oluk ağızları eğelenerek sivri yerleri törpülenir.
d) Nüve mekanik temizlik sonrası basınçlı hava ve solvent ile temizlendikten sonra astar boya ile boyanarak sarıma hazır hale getirilir.
5. Sarım
a) Oluk yalıtımı minumum F sınıfı nomex persbant ile yapılır.presbantın her iki baş kısmı oluktan yaklaşık 1 cm dışarı olacak şekilde kesilir.
b) Bobinler için tel seçimi önemlidir. Biz kalite için 210 °C ısıya ve korozyona dayanıklı "Theic Polyesterimide ve üzeri Polyamide-imide" emaye kaplı grade2 sınıfı tel kullanılyoruz. Bu tel özel sipariş ile yapılmakta olup emaye lama tel olarak Türkiye'deki tedarikçilerde bulunmaması durumunda yurtdışından getiriyoruz.
c) Yuvarlak tel ve çok spirlilerde bobin hazırlamada kullanılan makara ,gerdirme ,kalıp ve sarma makineleri ile sarımı yapılır.
d) Lama teller uygun uzunlukta kesilir ve uçlarındaki emayeler kazılarak temizlenir.
e) Kesilen teller özel form makinesinde bükülür.
f) Yuvarlak telli endüvilerde bobinler oluklara atılırken nüveye temas ederek emayesi çizilmemesi için bobin telleri oluklara polyester klavuzlar eşliğinde indirilir.
Lama tellerde olukların ağzı açık olması sebebi ile presbant kenarları oluk dışına taşacak şekilde hazırlanarak nüveye temazsetmeden bobinler direk presbant ile oluk içine indirilir.
g) Yuvarlak tel sarımlarda oluktaki iki bobin grubu arasına nomex presbant konulur .Bunun amacı aynı olukta faklı fazlara arasını yalıtmak ve yüksek voltaj farkı olan aynı faza ait bobinleri de yalıtmaktır. Lama tel sarımlarda oluk altına ve aynı oluktaki bobinlerin araları ve bobin üstüne ütü mikası veya cam çıta konularak desteklenir.
h) Kollektöre yatırılan bobin uşları silikon makaron ile yalıtılır.
i) Oluklar H sınıfı cam veya F sınıfı fiber levhadan oluğa sıkı geçecek ölçüde form verilerek bobinler kapatılarak elektromanyetik etkilere karşı mukavemeti arttırılır.
j) Bobin başları her iki yanda bulunan üzeri yalıtımlı destek çemberine yatırılır.
k) Sargı başları veya yapısına göre tamamı merkezkaç kuvvetlere dayanabilmesi için polyglass bant ile bandajlanır. Bu işlem için uygun torkta gergi sağlayan özel tezgah ve aparatlar gereklidir.
l) Ana ikaz sarımında genelde H sınıfı 210 °C ısıya ve korozyona dayanıklı "Theic Polyesterimide ve üzeri Polyamide-imide" emaye kaplı grade2 sınıfı tel kullanırız. Ender olarak lama tel olması durumunda anı emaye kalitesinde tel temin edilerek sarımı yapılır. Dikkat edilecek husus ikaz sargısı ile yardımcı kutup arasında yeterli soğutma havasının geçeceği kanal oluşturmaktır.
m) ikaz sargıları F sınıfı nomex presbant ile yalıtılarak kutuplara monte edilir. Sargı uçları gümüş kaynak ile kutuplanmaya uygun olarak birbirine bağlanır ve F1-F2 kablo uçları silikon makaron ile klemense taşınarak uçları pabuçlanır.
n) Yardımcı kutup sarımında genelde H sınıfı 210 °C ısıya ve korozyona dayanıklı "Theic Polyesterimide ve üzeri Polyamide-imide" emaye kaplı grade2 sınıfı lama tel kullanırız. Yuvarlak tel kullanıldığı da olmaktadır.
o) Yardımcı kutup sargıları sargıları F sınıfı nomex presbant ile yalıtılarak kutuplara monte edilir. Sargı uçları gümüş kaynak ile kutuplanmaya uygun olarak birbirine bağlanır yumuşak çok telli pvc kaplı uygun kesitte bakır kablo ve üzerine silikon makaron geçirilerek klemense ve fırça tutucuculara ve uçları pabuçlanır.
p) Kompanzasyon kutupları sarımında genelde H sınıfı 210 °C ısıya ve korozyona dayanıklı "Theic Polyesterimide ve üzeri Polyamide-imide" emaye kaplı grade2 sınıfı lama tel kullanırız. Yuvarlak tel kullanıldığı da olmaktadır.
r) Kompanzasyon kutup sargıları sargıları F sınıfı nomex presbant ile yalıtılarak kutuplara monte edilir. Sargı uçları gümüş kaynak ile kutuplanmaya uygun olarak birbirine bağlanır yumuşak çok telli pvc kaplı uygun kesitte bakır kablo ve üzerine silikon makaron geçirilerek klemense ve fırça tutucuculara ve uçları pabuçlanır.
s) Kollektör sargı bağlantıları yapılır. Özelliğine göre gümüş lehim tel veya tik kaynağı le birleştirme işlemi yapılır.
t) Sargılar fırında 15 saat 130 °C 'de ısıtılarak kurutulur.
u) Sargılar fırından çıkartılarak sıcak durumda iken daldırma ve püskürtme yöntemi ile uygulanan fırın kurumalı vernik ile verniklenir.Bu yöntem ile sargı içine kadar verniğin yayılması sağlanır.
v) Verniklenen sargı tekrar fırınlanarak 15 saat 130 °C 'de ısıtılarak kurutulur.
y) Vernik kuruduktan sonra kalıntıları nüve üzerinden temizlenir.
z) İkaz ve yardımcı kutup sargı başlarına ısı algılayıcı RTD monte edilir ve kabloları silikon makaron ile klemense taşınarak uçları pabuçlanır.
6. Sargı testleri
a) Sargıların megger ile izolasyon testleri yapılır.
b) Sargıların maximum 15 ampere kadar 1/10000 hassasiyetinde DC dirençleri ölçülür
c) Sargıların Hi-POT ve SURGE testi ile şaseye ve bobin ve spirler arasına karşı yüksek gerilim ile izolasyon dayanım testleri yapılır.
d) Sargı RTD ısı ölçer ve ısıtıcıların direnç kontrolleri yapılır.
e) Manyetik sensörler ile ikaz sargılarının kutuplanmaları test edilir.
f) Özel imalimiz bayrakçık ölçüm cihazı ile sargı kollektör bağlantıları ölçülerek kontrol edilir.
7. Sargı ve parça temizlikleri ve bakım ve onarımları
a) Sarımı yapılmayan sargılar ve motor parçaları özel yıkama kabininde basınçlı sıcak su deterjan ve solvent ile temizlenir. Temizlik sonrası sargılar sarım yapılan motorlara uygulanan fırınlama işlemine tabi tutulur ve fırın sonrası koruyucu vernik ile verniklenir.
b) Varsa fırça tutucular kumlama makinesinde kumlanarak kir ve oksit tabakalarından arındırılır. Oksitlenen izolatörlerde aynı şekilde kumlanarak temizlenir.
c) Varsa bileziklerin tornası yapılırarak yapılarak ovalitesinin %2 seviyelerine getirilir ve yüzeyi taşlanarak yüzey pürüzlülük değerleri 1,25-1,75 mikrometre aralığına getirilir.
d) Aşınan ve vernik dolan civata diş yuvaları klavuz ile temizlenir.
e) Bozuk olan yatak yerleri ve flançlar burçlama yöntemiz ile onarılır ve mikrometre ile toleransında olup olmadığı kontrol edilir.
f) Rotor tüm dönen parçalrı ile ISO 1940-1 standardına ve kaplin/kasnağın kamalanma şekli ve balanslanma şekline göre tam kama veya yarım kama ile balansı alınır. Kaplin/kasnağın balnsı aynı standart ve kamalanma yöntemi dikkate alınarak ayrı olarak balansı alınır.
8. Montaj
a) Rotor miline uygun çapta boru takılarak çift vinç yardımı ile veya tek vinç ile karşıt ağırlık oluşturarak stator içerisinde monte edilir.
b) iç yağ kapakları mile geçirilir.
c) Rulmanlar endüksiyonlu ve demanyetizasyonlu rulman ısıtma cihazı ile ortam sıcaklığına 80°C ilave edilerek ısıtılır ve ısınma sonrası demanyetize edilerek mil üzerindeki yuvasına monte edilir.
d) Rulman içi ve yağ kapaklarındaki yağ haznesi yeterli miktarda ve özellikte gres yağı ile yağlanır.
e) Kapaklar monte edilerek tüm civatalara gevşemeyi önleyici yaylı rondela takılarak uygun tork ile sıkılır.
f) Fırçalar tutucular ile bilezik arasındaki mesafe 2-2,5 mm olarak ayarlanarak fırçalar monte edilir.
g) Kaplin/kasnak ısıtılarak mil üzerine monte edilir.
9. Final Testi
a) Sargıların megger ile izolasyon testi yapılır.
b) İkaz sargısının dc direnci ölçülür.
c) Yardımcı kutup test cihazı ile kutup ve bağlantı doğruluğu tespit edilir.
d) Nötr ayar cihazı ile kömür hamilinin nötr bölgesine ayarı yapılır.
e) Motor nominal voltajında döndürülerek akım, gerilimleri kayıt edilir. Kollektör yüzeyi kömür alıştırma ve kollektör yüzeyi taşlama taşları ile temizlenir.
f) Motor 4 bölge ve 2 bölge sürücü sistemi ile karşıt yük oluşturan generatöre kardan şaftı ile bağlanarak yüklenir. Bu durumda motorda olabilecek arklanmalar kontrol edilir.
g) Motor nominal devrinde dönerken yataklardan vibrasyon ölçümü yapılarak vibrasyon analizi , balans kontrolü yapılır ve rulman performansları ölçülür.
h) Rulman kulaklığı ile rulmanların sesi dinlenir.
i) 30 dk çalışma sonrası yatak sıcaklıkları ölçülerek kontrol edilir.
10. Paketleme
a) Testten geçen motor gövdesi temizlenerek boyanır.
b) Boyası kuruyan motor streç filim ile kaplanarak üniversal palet üzerine özel bağ ile bağlanarak sevke hazır hale getirilir.
